Afganistan

Erdal BAYAR

19. yüzyılın ortalarından itibaren bir kabile konfederasyonundan merkezi bir yönetime dönüşmeye çalışan Afganistan’da, modern bir ulus-devlet inşa süreci de yaklaşık bir asırdır devam etmiştir. Batılılaşma ve modernleşme çabalarının destekleyicileri ve karşıtları farklı isimler ve farklı kimlikler altında sürekli olarak mücadele edegelmişlerdir. 2001 yılında ABD’nin, 11 Eylül saldırılarını bahane ederek, Afganistan’a askeri müdahalede bulunmasıyla birlikte bu mücadelenin taraflarından biri çok ciddi uluslararası desteğe sahip olmuştur. Uluslararası kamuoyunun geniş desteğini arkasında bulan Hamid Karzai ve Eşref Gani hükümetleri ile Taliban arasındaki mücadele, bu açıdan bakıldığında, yalnızca bir iktidar mücadelesi olmayıp, aynı zamanda çatışan kimlikler arasındaki bir mücadeleyi de ifade etmektedir. Söz konusu kimlik mücadelesinin kazananının hangi taraf olduğu henüz tam olarak netleşmemişse de kaybedenin Afgan halkı olduğu oldukça nettir.

Bu çalışmada Afganistan’ın modernleş(eme)me sürecinin ve inşa edilmeye çalışılan Afganistan kimliğinin özellikle 2001 sonrası dönemdeki politik yansımaları üzerinde durulmuştur. Batı’yı ve Batılı değerleri referans alan modernleşme çabaları ile bunun karşısında konumlanan muhafazakâr kimlik arasındaki mücadele halihazırda varlığını sürdürmektedir. Her ne kadar Ağustos 2021’de Taliban’ın yeniden Afganistan yönetimini ele geçirdiğine şahit olunmuşsa da, ülkedeki kimlik arayışının sonuca ulaştığını ve muhafazakâr grupların galip geldiğini iddia etmek için henüz oldukça erkendir.