Mesaratu'l-Galat fi'l-Edille

Muhammed b. Ahmed et-Tilimsânî (ö. 771/1370), Cezayir-Tunus
dolaylarında yaşamış çok yönlü bir âlim ve Mâlikî fakihi olup mantık
ile felsefenin Kuzey Afrika-Endülüs hattında gelişmesinde önemli
rol oynamıştır. Şerîf et-Tilimsânî, siyasi anlamda istikrarsız ancak
ilmî gelişmelerin çok velûd olduğu bir ortamda, Merînîlerin Sultanı
Ebû İnân Fâris ile sıkı ilişkiler kurmuş ve çocuklarının hocası olmuştur.
Tilimsân'ın ilim ve kültür merkezi olmasında katkıları büyüktür.
Genellikle mantık ve usûl alanına dair eserler kaleme alan Tilimsânî'nin
şüphesiz önde gelen çalışmalarından biri de Mesaratu'l-
Galat fi'l-Edille adlı kitabıdır.
Tilimsânî, bu eserinde Aristo, Farabî, İbn Sina'nın ilgili eserlerinden
faydalanarak mantık yanlışlarının sebeplerini ele almaktadır. Söz
konusu bu eser, faydalandığı eserlere uygun olarak mantık yanlışlarının
sebeplerini "lafız yönünden hatalar" ve "mana yönünden hatalar"
şeklinde iki ana başlık altında ortaya koymaktadır. Bununla beraber
müellif "Mukaddime" kısmında eseri hangi amaç ve yöntemle
kaleme aldığını belirtmekte, "Hatime ve Telhis" kısmında ise konunun
genel bir özetini sunup kendi eserinin seleflerinden farkını kısaca
açıklamaktadır.
Tilimsanî'nin bu çalışmasını benzerlerinden ayıran husus, konuyu
teorik olarak açık bir şekilde ortaya koymasının yanında mantık
yanlışlarının sebeplerine akliyat ve fıkhiyat konularından örnekler
sunmuş olmasıdır. Müellifin sunduğu bu örnekler hem konunun daha
iyi anlaşılmasına hem de mantık yanlışlarının farklı alanlarda nasıl
ortaya çıkabileceğine ışık tutmaktadır. Bu yönüyle eserde yer
alan fıkhiyat örnekleri, fıkıh-mantık ilişkisi ve hilaf ilmi çalışmaları
açısından da önem arz etmektedir.

(Tanıtım Bülteninden)