Osmanlı'da Safevi Karşıtı Metinler - 16. Asır Reddiyeleri

Safevî Devleti, kuruluşu itibariyle Şia-İmamiyye mezhebini devletin
resmî itikadı ilan etmiş ve yönetimindeki bölgelerde zorla Şiileştirme
siyaseti yürütmüştür. Bunun yanında Anadolu'daki taraftarları olan Kızılbaş
unsurlar üzerinden Osmanlı coğrafyasına yönelik yayılmacı faaliyetleri
sebebiyle Osmanlı Devleti için müdahale gerektiren bir konuma
gelmiştir. Osmanlılar, Safevîleri engellemeye yönelik birçok siyasî, dinî
ve ilmî tedbir almıştır. Bu temkinli tavır nedeniyle Safevîler, başta müstakil
reddiyeler olmak üzere padişah buyruklarından fetvalara, tarihî
kaynaklardan şiirlere kadar birçok yazılı türde eleştirilmiştir. Osmanlı'da
Safevîlere yönelik eleştirilerin en erken ve somut türü ise söz
konusu reddiyelerdir. Bu reddiyelerin yazımı, Safevî Devleti'nin kuruluşundan
yaklaşık yirmi yıl önce başlamış, Çaldıran Savaşı arifesinde
yoğunlaşmış ve 16. asır da dâhil olmak üzere sonraki asırlar boyunca
devam etmiştir. Bu kitap, bahsi geçen reddiye metinlerinin ortaya çıkıp
yoğunluğunu artırdığı 16. asırda yazılan ve çoğunluğu yazma eser halinde
bulunan on metne odaklanmıştır. Osmanlıların 16. asırda Safevîlere
ve Kızılbaşlara dair resmî bakışını da etkileyen söz konusu reddiyeler,
İslam Mezhepleri Tarihi disiplininin bakış açısıyla tahlil edilmiştir.
Giriş bölümünde, araştırmanın amaç ve önemi, kapsam ve sınırlılıkları
ile yöntemi açıklanmıştır. Yanı sıra kullanılan kaynaklar, araştırmadaki
önemi açısından tanıtılmıştır. Birinci bölümde, Safevî Devleti'nin
tarihsel gelişimine ve faaliyetlerine yer verilmiş, ayrıca Osmanlı'da alınan
tedbirler ve Safevîler ile cihat edilmesine dair fetvalar incelenmiştir.
İkinci bölümde, Osmanlı uleması tarafından Safevîlere yönelik kaleme
alınan reddiye metinlerinin müellifleri tarihsel sırayla tanıtılmış
ve yazıldıkları bağlamlar ele alınmıştır. Üçüncü bölümde bu reddiye
metinlerinin içeriği analiz edilmiştir. Sonuç başlığı altında çalışma boyunca
ulaşılan bulgulara yer verilmiştir.

(Tanıtım Bülteninden)